«نامه محبوب»؛ گفتارهای یکی از کارشناسان تاریخ قاجار

به گزارش طلوع یزد، کتاب «نامه محبوب» مجموعه گفتارهای دکتر حسین محبوبی اردکانی به کوشش اکبر قلمسیاه و حسین مسرت از سوی انتشارات اندیشمندان یزد و گیتا منتشر شد.

بازسازی هویّت امروز، دیباچه، پیش گفتار، درباره دکتر حسین محبوبی اردکانی: ایرج افشار، زندگی نامه شادروان دکتر حسین محبوبی اردکانی: کریم اصفهانیان، کتابشناسی دکتر حسین محبوبی اردکانی: حسین مسرّت پیش درآمد کتاب را شامل می‌شود.

فصل نخست نیز دربردارنده نقد کتاب، ابراهیم کلانتر، ایران دیروز، تاریخ روابط بازرگانی و سیاسی انگلیس و ایران، تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران از مرگ تیمور تا مرگ شاه عباس، تاریخ قاجار، ترکه نامه میرزا حسین خان سپهسالار، جامع مفیدی، خاطرات حاج سیاح یا دوره خوف و وحشت، خاطرات سیاسی میرزا علی خان امین الدّوله، خاطرات کلنل کاساکوفسکی، دیوان حسابی، سفرنامه میرزا حسین فراهانی، سفرنامه حاجی پیرزاده، شرح حال رجال ایران، جلد اوّل، شرح حال رجال ایران، جلدهای ۲ و ۳ و ۴، کتاب خاطرات من یا روشن شدن تاریخ صد ساله و مکارم الاثار است.

فصل دوم به زندگی نامه‌ها، آقا سیدمحمّد طباطبایی، بدایع نگار تهرانی، داستان نخستین سفیر فتحعلی شاه، دکتر کلوکه و شرح حال دکتر مهدی بیانی می‌پردازد. فصل سوم نیز دربردارنده گفتارهای تاریخی، پیشنهاد کُنت برای آوردن آب لار به تهران، پیشنهادی از علاء الملک، تقاضای مشروطیت، جلوس مظفرالدین شاه، دو نامه سیاسی، دومین کاروان معرفت، سواد قرارداد استخدام کرزیز اطریشی، سومین کاروان معرفت، عریضۀ رضا قلی خان پسر سام خان  ایلخانی زعفرانلو به ناصرالدّین شاه، عکس یادگاری فرمان مشروطیت، کارآموزان و دانشجویان ایرانی در روسیه در زمان قاجاریه، مفاصا حساب ایل باصری فارسف نامه از رالین سن، نامه‌ای از امین الدّوله به امین الدّوله، یادداشتی از فرّخ خان امین الدوله، یادداشت‌ها، تاج الدوله مادر محمدشاه نیست، سید صادق طباطبایی، شناسایی کتاب الابنیّه عن‌ حقایق الادویّه، مقدّمۀ کتاب تاریخ مؤسّسات تمدّنی جدید در ایران و اسناد و تصاویر است.

دکتر حسین محبوبی اردکانی (1294 – 1356 ش) به‌عنوان چهره برجسته تاریخی و ادبى معاصر، با چاپ آثار و گفتارهای ارزنده در حوزه تاریخ و نقد کتاب، حق بزرگى بر گردن پژوهشگران تاریخ، ادب و فرهنگ ایران دارد. وی درعین‌حال، خاکسارترین، عالم‌ترین و درعین‌حال بی ادعاترین دانشمند معاصر تاریخ و ادب فارسی است.

استاد ایرج افشار می‌گوید: دقیق‌ترین خدمات علمی را دکتر محبوبی انجام می‌داد. ایشان یکی از کارشناسان تاریخ قاجار بود؛ درزمینه رجال قاجار، بسیار شناخت خوبی داشت. مهم‌ترین کار او در این زمینه، تهیه فهرستی از عکس‌های رجال عصر قاجار و ابنیۀ آن دوره بود که حدود 17 هزار قطعه عکسی که در کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران بود، برای هرکدام برگه‌ای تهیه کرد و فهرست آن‌هم در دانشگاه تهران چاپ شد.

از خدمات مهم وی در یزد به‌غیراز باروری بسیاری دانشمندان کنونی یزد، تهیه و چاپ دو جلد سالنامه فرهنگ یزد است. در سال 1333 ش از وزارت آموزش‌وپرورش به اداره کل انتشارات دانشگاه تهران انتقال یافت و در سمت معاونت آنجا منشأ چاپ بسیاری آثار ارزشمند درزمینه تاریخ و فرهنگ ایران شد.

محبوبی با دانش وسیعی که درزمینه تاریخ و فرهنگ عصر قاجار داشت. موفق به تهیه و تدوین دوره سه‌جلدی «تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران» شد که در سال 1370 عنوان کتاب سال ایران را از آن خود کرد. هم‌چنین او موفق به نظارت، تصحیح، تعلیق و همکاری در چاپ کتاب‌های فراوانی شد. از این دانشمند کم ادعا مقالات پرمایه و نغزی هم به یادگار است که گواهی است بر میزان دانش و سواد او که بخشی از آن در این کتاب آمده است.

از آنجا که دکتر محبوبی، بسیار فروتن و به‌دوراز هیاهو بود، چه‌بسا آثاری که به کوشش و همت وی چاپ‌شده و آگاهی بر آن نیست و خود نیز یادی از آن نکرده است و چه‌بسا آثاری که به نام دیگران چاپ‌شده، ولی او نهایت تلاش را در ثمر رساندن آن کرده بود، بدون اینکه نامی از وی بیاید.

حسین مسرت نویسنده، پژوهشگر، مقاله‌های بسیاری در نشریات گوناگون ازجمله آیینه پژوهش، ندای یزد، وقف میراث جاویدان، جهان کتاب و فرهنگ یزد منتشر کرده است. «سفرنامه تاجیکستان»، مجموعه سه جلدی «یزد، یادگار تاریخ» و… برخی از کتاب‌های وی را شامل می‌شود.

وی در بزرگداشت مفاخر یزد نقش بسزایی داشته و از جمله بنیان‌گذاران انجمن فهرست‌نگاران نسخه‌های خطی به شمار می‌رود و با کتابخانه‌ی وزیری، کتابخانه‌ی کاظمینی، بنیاد فرهنگی و پژوهشی ریحانه الرسول(ص)، انجمن کتابخانه‌های عمومی یزد و انجمن مفاخر فرهنگی یزد همکاری داشته است.